به منظور نقشه یابی نواحی ژنومی موثر در کمیت و کیفیت علوفه جو، دو آزمایش در سال 1386 با 72 لاین هاپلوئید مضاعف جو به همراه والدین آنها (استپتو و مورکس)، در مزارع تحقیقاتی دانشکده علوم زراعی و دامی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران و مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سیستان، در طرح بلوک کامل تصادفی با دو تکرار اجرا گردید. هر کرت آزمایشی شامل شش ردیف به طول 3 متر و فاصله بین ردیف 25 سانتی متر بود. تجزیه QTL به روش نقشه یابی فاصله ای مرکب (CIM) برای هر صفت در هر محیط (CIM) به طور مجزا انجام گرفت. اثر اصلی ژنوتیپ برای کلیه صفات مورد مطالعه بسیار معنی دار بود. برای کلیه صفات مورد بررسی، تفکیک متجاوز از والدین در دو جهت مثبت و منفی دیده شد. هم بستگی بین صفات مربوط به کیفیت با کمیت علوفه منفی بود. برای صفات مورد مطالعه در مجموع سی و سه QTL شناسایی شد. واریانس فنوتیپی توجیه شده به وسیله این QTL ها از 7.07 تا 39.04 درصد متغیر بود. بیشترین مقدار LOD برای نسبت برگ به ساقه، روی کروموزوم 2H به دست آمد. QTL های مربوط به شاخص های کیفیت علوفه (مواد مغذی قابل هضم کل، قابلیت هضم مواد آلی خشک، نسبت برگ به ساقه، نسبت دانه به علوفه و تعداد پنجه در بوته) و کمیت آن (ارتفاع بوته، وزن تر و خشک علوفه) روی کروموزوم های 1H، 2H، 3H، 4H، 5H، 6H و 7H نقشه یابی گردیدند. اکثر QTLهای نقشه یابی شده از پایداری خوبی برخوردار بودند و می توانند در برنامه های گزینش به کمک نشانگر مورد استفاده قرار گیرند.

شناسایی کیفیت و ارزش غذایی گیاهان به دلیل اهمیت آنها در تغذیه دام کمک موثری در توصیف جیره غذای دام می نماید. نظر به اینکه عوامل مختلفی از جمله مراحل مختلف فنولوژی رشد گیاه روی ارزش غذایی گیاهان تاثیر می گذارد. در این تحقیق کیفیت گونه گیاهی Hedysarum coronarium (سولا) که از گونه های علوفه ای با ارزش می باشد در سه مرحله فنولوژی رشد رویشی، گلدهی و زمان رسیدن کامل بذر مورد بررسی قرار گرفت. سولا گیاهی پایا از خانواده بقولات است که علوفه آن به صورت سیلو شده و یا خشک مورد استفاده دام قرار می گیرد. جهت آنالیز این گیاه، ابتدا نمونه های گیاهی در سه مرحله شامل رشد رویشی، گلدهی و رسیدن بذر جمع آوری و سپس نمونه ها بلافاصله به آزمایشگاه منتقل و در آزمایشگاه با روشهای معمول و استاندارد اقدام به اندازه گیری فاکتورهای ماده خشک، پروتئین خام، چربی خام، الیاف خام، خاکستر و انرژی خام گردید. نتایج حاصله نشان داد تفاوت معنی داری در فاکتورهای ماده خشک، پروتئین خام، چربی خام، الیاف خام، خاکستر و انرژی خام (در سطح احتمال 1%) در مراحل مختلف فنولوژی وجود دارد. در این گونه کیفیت علوفه در مرحله رویشی بیشتر از کیفیت علوفه در مرحله گلدهی و بذردهی می باشد. میزان پروتئین خام این گونه در مرحله رویشی برابر 16.67 درصد و با بالغ شدن گیاه میزان پروتئین خام کاهش یافته و در مرحله رسیدن بذر به حداقل خود یعنی 6.98 درصد می رسد. از این رو با توجه به خوشخوراکی این گیاه برای گاو و گوسفند و همچنین عملکرد بالا و ارزش غذایی خوب، استفاده از آن در برنامه های تولید علوفه توصیه می گردد.

ارزیابی اراضی مرتعی به معنی شناسایی و ارزیابی تولید بالفعل و بالقوه، به منظور بهره برداری بهینه دامهای اهلی از این منبع با ارزش طبیعی است. تعیین کیفیت علوفه یکی از مهمترین عواملی است که جهت مدیریت تغذیه ای مناسب دامهای اهلی از مراتع لازم است. در این تحقیق ارزش غذایی چند گونة مهم مرتعی، در مراتع نیمه خشک زاگرس مرکزی در سال 1389 مورد بررسی قرار گرفت. از 12 گونة غالب در تیپ های گیاهی منطقه یا سه تکرار از اندام های قابل چرای دام در مرحلة رشد رویشی در پلات های نمونه برداری 2 متر مربعی (تعیین شده از طریق اندازه نمونه) به روش قطع گونه نمونه تهیه گردید. شاخص های مهم کیفی از قبیل: درصد ماده خشک، درصد ازت، پروتئین خام، دیواره سلولی، دیواره سلولی عاری از همی سلولز، خاکستر و چربی خام، درصد ماده خشک قابل هضم، درصد ماده خشک مصرفی، انرژی متابولیسمی و ارزش غذایی نسبی برای گونه های مورد مطالعه تعیین گردید. به منظور تجزیه و تحلیل آماری داده ها از روش تجزیه واریانس استفاده شد. همبستگی بین پارامترهای کیفی بر اساس شاخص نسبی کیفیت در محیط نرم افزارهای MVSP, Mosaic, and PC-ORD تعیین شد. برای همة گونه ها، پروتئین خام و شاخص ارزش غذای نسبی با قابلیت هضم ماده خشک همبستگی مثبت، ADF با هضم ماده خشک، پروتئین خام و شاخص ارزش غذای نسبی همبستگی منفی داشتند. نتایج این تحقیق نشان داد که، بجزء برای درصد ماده خشک، در مورد سایر شاخص های کیفیت علوفه بین گونه های مختلف تفاوت معنی داری از نظر آماری وجود دارد (05/0P<). تقریباً در همة گونه های گراس مورد مطالعه سطوح NDF و ADF بالاتر باعث کاهش کیفیت علوفه این گونه ها شده است. همچنین بر اساس شاخص های اندازه گیری شده بالاترین کیفیت علوفه مربوط به گونه Cachrys acaulis با 46/289=RVF و گونة Agropyron trichophorom کمترین کیفیت علوفه را دارا بود (89/87=RVFF).

به منظور حفظ وضعیت تغذیه ای دام و دستیابی به عملکرد مطلوب دام در مرتع، علوفه مرتع باید قادر به تولید حداقل نیازهای واحد دامی چراکننده در مرتع در مراحل مختلف فنولوژیکی باشد. اما به منظور اطلاع از اینکه آیا علوفه مرتع چنین قابلیتی را دارد یا خیر؟ نیاز به دستورالعملی که بر اساس مبانی علمی برای طبقه بندی شاخصهای کیفیت علوفه تدوین شده و در عین حال به لحاظ سادگی از قابلیت اجرایی و کاربردی بوسیله کارشناسان برخوردار باشد، محسوس است. تاکنون این گونه دستورالعمل ها برای گیاهان مرتعی کشور ارائه نشده یا کمتر به آن پرداخته شده است. به همین دلیل در این مقاله، ضمن ارائه اطلاعات جامع و کامل از مقادیر شاخصهای کیفیت علوفه گونه های مورد چرای دام در تیپ های گیاهی مراتع طالقان، گونه های مورد مطالعه از نظر مطلوبیت مقادیر شاخصهای کیفیت علوفه طبقه بندی شدند. گونه هایی که پروتئین خام آنها بیشتر از 7 درصد بود، خیلی مطلوب؛ آنهایی که پروتئین خام آنها کمتر از 5 درصد بود، نامطلوب (مطلوبیت کم) و گونه هایی که پروتئین خام آنها 7- 5 درصد بود، مطلوب در نظر گرفته شد. گونه هایی که هضم پذیری آنها بیشتر از 60 درصد بود، خیلی مطلوب؛ آنهایی که هضم پذیری آنها کمتر از 40 درصد بود، نامطلوب و گونه هایی که هضم پذیری آنها 60-40 درصد بود، مطلوب در نظر گرفته شد. گونه هایی که انرژی متابولیسمی آنها بیشتر از 8 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک بود، خیلی مطلوب؛ آنهایی که انرژی متابولیسمی آنها کمتر از 5 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک بود، نامطلوب و گونه هایی که مقدار انرژی متابولیسمی آنها 8- 5 مگاژول بر کیلوگرم ماده خشک بود، مطلوب در نظر گرفته شد. مقدار 7 درصد پروتئین خام، 50 درصد هضم پذیری و 8 مگاژول انرژی متابولیسمی، به عنوان حد بحرانی آنها برای نیاز نگهداری یک واحد دامی (گوسفند زنده بالغ غیرآبستن و خشک با میانگین وزن 50 کیلوگرم) چراکننده در مرتع در نظر گرفته شد. مقدار نیاز روزانه (کیلوگرم علوفه خشک) معادل واحد دامی چراکننده در مراتع مورد مطالعه (گوسفند نژاد فشندی به وزن 60.7 کیلوگرم)، در شرایط مطلوب کیفیت علوفه مرتع، بین 1.5 تا 2.4 کیلوگرم در روز در تیپ های گیاهی منطقه تغییر می کند که در شرایط خیلی مطلوب کیفیت علوفه مرتع، کمتر از 1.5 کیلوگرم و در شرایط نامطلوب کیفیت علوفه مرتع، بیشتر از 2.4 کیلوگرم می باشد. مقدار علوفه لازم برای تامین نیاز روزانه معادل واحد دامی چراکننده در مراتع منطقه در مراحل مختلف فنولوژیکی شامل مرحله رشد رویشی، گلدهی و بذردهی به ترتیب عبارتند از: 1.3، 1.6 و 1.9 کیلوگرم که کمترین مقدار مربوط به مراحل اولیه رشد مرتع و بیشترین مقدار مربوط به مراحل پایانی رشد می باشد. نتایج، مباحث و دستورالعمل ارائه شده در این مقاله، به عنوان اطلاعات پایه برای مدیریت دام و مرتع منطقه مورد مطالعه و رویشگاههای مشابه آن در سطح کشور و تامین بخشی از اطلاعات مربوط به روشهای تعیین وضعیت، ظرفیت و گرایش مراتع می باشد.

هدف از اجرای این تحقیق بررسی اثر افزایش تنوع گیاهان علوفه ای شبدر، جو، نخود، ماشک و شنبلیله در روش های مختلف کشت بر خصوصیات کمی و کیفی علوفه است. این آزمایش در سال زراعی 97-96 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز انجام شد. طرح آزمایشی به صورت کرت های یک بار خردشده بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمار اصلی روش کشت در سه سطح شامل: M1 کشت خطی بافاصله بین ردیف ده سانتی متر، M2: کشت خطی بافاصله بین ردیف بیست سانتی متر و M3: کشت درهم بود. فاکتور فرعی شامل تنوع کشت گیاهان علوفه ای با هفت سطح شامل: D1: ] 50% جو+ 50% شبدر (شاهد)[، D2 ] 50% جو + 25% شبدر + 25% نخود[، D3: ] 50% جو+ 25% شبدر + 25% ماشک[، D4: ]50% جو+ 25% شبدر + 25% نخود [D5: ]50% جو+ 25% نخود + 25% ماشک[D6: ] 50% جو+ 25% نخود + 25% شنبلیله[ و D7: ] 50% جو+ 25% ماشک + 25% شنبلیله. خصوصیات کمی شامل عملکرد و اجزای عملکرد علوفه وخصوصیات کیفی شامل پروتئین خام، الیاف غیرمحلول در شوینده ی اسیدی (ADF)، الیاف محلول در شوینده ی اسیدی (NDF)، ماده ی خشک قابل هضم، کربوهیدرات های محلول در آب، الیاف خام و خاکستر اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد بیشترین عملکرد کل علوفه (g. m-2 9/1268) در تیمار روش کشت خطی بافاصله بین ردیف ده سانتی متر و تنوع گیاهی 50% جو+ 25% نخود + 25% شنبلیله به دست آمد.

به منظور مطالعه اثر الگوی کاشت جو و خردل علوفه ای بر کمیت و کیفیت علوفه در تاریخ های کاشت مختلف، آزمایشی در مزرعه آموزشی و پژوهشی دانشگاه گنبد کاووس به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی شامل سه تاریخ کاشت (24 آبان، 15 و 29 آذر ماه 1385) و چهار الگوی کاشت (کشت خالص جو، کشت مخلوط جایگزین 33.3 درصد خردل بجای جو، کشت مخلوط جایگزین 66.7 درصد خردل بجای جو و کشت خالص خردل) بودند. تاخیر در تاریخ کاشت وزن خشک علوفه، ارتفاع گیاه و عملکرد پروتئین را کاهش اما درصد پروتئین را افزایش داد. درصد ماده خشک قابل هضم، درصد فیبر غیرقابل حل در شوینده های اسیدی، درصد کربوهیدرات های محلول در آب و درصد خاکستر تحت تاثیر تاریخ کاشت قرار نگرفت. تیمار کشت خالص خردل دارای بیشترین وزن خشک علوفه، درصد فیبر غیرقابل حل در شوینده های اسیدی، عملکرد پروتئین و ارتفاع گیاه بود. بیشترین درصد ماده خشک قابل هضم، درصد پروتئین و درصد خاکستر متعلق به تیمار کشت خالص جو بود. نسبت برابری زمین در تیمار کشت مخلوط جایگزین 33.3 درصد خردل بجای جو برابر 0.95 و در تیمار کشت مخلوط جایگزین 66.6 درصد خردل بجای جو برابر یک بود. بالا بودن عملکرد خردل نسبت به جو باعث افزایش عملکرد تیمارهای کشت مخلوط نسبت به کشت خالص جو شد اما عملکرد تیمارهای کشت مخلوط نسبت به کشت خالص خردل کمتر بود. در مجموع، بالا بودن عملکرد علوفه و همچنین عملکرد پروتئین در تیمار کشت خالص خردل حاکی از برتری این تیمار بر سایر تیمارهای الگوهای کاشت با وجود پایین بودن درصد پروتئین و درصد ماده خشک قابل هضم (معیارهای مهم تعیین کیفیت علوفه) می باشد.

تعیین کیفیت علوفه گونه های موجود در مراتع از مهمترین عواملی است که جهت محاسبه ظرفیت چرایی و مدیریت صحیح مراتع لازم و ضروریست. در این تحقیق کیفیت گونه گیاهی libanoticum Agropyron در سه مرحله فنولوژیک در دره ن‍ژ ارومیه مورد بررسی قرار گرفت. بعد از نمونه برداری نمونه ها به آزمایشگاه منتقل گردید. شاخصهای کیفی دیواره سلولی منهای همی سلولز (ADF)، درصد ماده خشک قابل هضم (DMD)، انرژی متابولیسمی (ME) و پروتئین خام (CP) اندازه گیری شدند. نتایج بدست آمده نشان داد تفاوت معنی داری در فاکتورهای مورد اندازه گیری در (سطح احتمال 1%) در مراحل مختلف فنولوژی وجود دارد. در این گونه کیفیت علوفه در مرحله رویشی بیشتر از کیفیت علوفه در مرحله گلدهی و بذردهی می باشد. البته میزان پروتئین خام این گونه از آغاز تا پایان رویش روند کاهشی دارد و تفاوت میانگین آن، در رشد فعال با گلدهی و بذردهی معنی دار است.

نیاز غذایی یک واحد دامی در اندازه گیری ظرفیت مرتع در شرایط کنونی کشور ما معادل 2-1.5 کیلوگرم علوفه خشک در روز محاسبه می شود. این در حالی است که کیفیت علوفه از گیاهی به گیاه دیگر، از منطقه ای به منطقه دیگر و در دوره های رویشی مختلف متغیر است. بنابراین محاسبه نیاز غذایی واحد دامی بر مبنای کیفیت علوفه شاخص مطمئن تری خواهد بود. در این تحقیق وزن اندازه واحد دامی نژاد لری بختیاری 50 کیلوگرم تعیین و نیازهای غذایی آن در شرایط نگهداری و چرای در مرتع (60 درصد بیشتر از نگهداری در اصطبل) از جداول N.R.C. بر مبنای پروتئین خام (152 گرم)، انرژی متابولیسمی (13.386 کیلوگرم) در درصد از وزن زنده یک واحد دامی علوفه خشک (1 کیلوگرم و 60 درصد بیشتر از نگهداری در اصطبل معادل 1.6 کیلوگرم) در شرایط چرای در مراتع محاسبه شد، کیفیت علوفه 9 نیپ گیاهی منطقه نیز برآورد گردید، با توجه به نیاز غذایی دام و ترکیب پوشش گیاهی هر تیپ، مقدار علوفه ای که تامین کننده انرژی متابولیسمی، پروتیین خام و 2 درصد از وزن زنده واحد دامی علوفه در شرایط نگهداری و چرای در مرتع بود محاسبه شد. مقایسات آماری علوفه تامین کننده این احتیاجات غذایی در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تیمار و 9 تکرار (در هر تیمار) و مقایسه میانگین ها به روش دانکن (DMRT) نشان دهنده تفاوت معنی داری (در سطح (P<0.01 می باشد که بیانگر لزوم محاسبه نیاز غذایی واحد دامی با توجه به کیفیت علوفه در مناطق و شرایط متفاوت می باشد.

تحقیق حاضر به منظور ارزیابی کیفیت علوفه دو گون علفی پرتولید (Astragalus brevidens و Astragalus vegetus) که در ایستگاه تحقیقات همند آبسرد دماوند کشت شده است، اجرا شد. گونه های مورد مطالعه از گونه های خوشخوراک مراتع استان خراسان رضوی، آذربایجان غربی و کردستان است که بذر آن پس از جمع­آوری در سال 1389 در ایستگاه همند کشت گردید. در این تحقیق نمونه برداری در سال 1399 در سه مرحله رشد رویشی، گل دهی و بذردهی در سه تکرار صورت گرفت و شاخص های کیفیت اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد کیفیت علوفه گونه Astragalus brevidens (در قالب دو اکوتیپ سدطرق و پارک تندوره خراسان رضوی) و گونهAstragalus vegetus (دو اکوتیپ قره باغ ارومیه و دیواندره کردستان) در مرحله رویشی و گلدهی بیش تر از مرحله بذردهی است. از لحاظ میزان پروتئین خام، قابلیت هضم­پذیری و انرژی متابولیسمی هر چهار اکوتیپ در مرحله رویشی و گلدهی در حد خیلی مطلوب (پروتئین و انرژی متابولیسمی بالاتر از 8 و قابلیت هضم­پذیری بالاتر از 60 درصد) و در مرحله بذردهی در حد مطلوب بودند. همچنین تفاوت معنی داری بین دو گونه از لحاظ پارامترهای کیفی وجود نداشت. بیشترین مقدار پروتئین خام (24/16درصد) و کمترین مقدار NDF (36/37 درصد) مربوط به گونه Astragalus vegetus (اکوتیپ دیواندره کردستان) در مرحله رویشی بود. با توجه به مطلوبیت این دو گونه در تمام مراحل رویشی، از این گونه ها می توان جهت تعلیف دام در بهار و اوایل تابستان استفاده نمود.